سرکه سیب در اسلام یکی از مصادیق رزق حسن است. در روایات اهل بیت (ع) به مصرف سرکه‌ی «خل الخمر» سفارش بسیاری شده است.از سرکه سیب در اسلام به عنوان بهترین نوشیدنی برای سالم و شاداب نگهداشتن بدن یاد شده است به طوری که در بعضی منابع از خواص درمانی آن نیز سخن بسیار به میان آمده است.
«خَل الخمر» سرکه‌ای که قابلیت شراب شدن داشته باشد یا ابتدا تبدیل به شراب و سپس تبدیل به سرکه شده باشد.
4 خاصیت شگفت انگیز سرکه سیب در اسلام
1) تقویت کننده عقل
امام صادق (ع) فرمودند:
«الْخَلُّ يَشُدُّ الْعَقْلَ»[2]
سرکه عقل را تقویت می‌کند.
افرادی که غلبه صفرا دارند و دچار اختلال العقل و عصبانیت زیاد می‌شوند، مناسب است در خورشت، سالاد و سر سفره، سرکه مصرف کنند.
امام صادق (ع) در روایتی دیگر فرمودند:
«إِنَّا لَنَبْدَأُ بِالْخَلِّ عِنْدَنَا كَمَا تَبْدَءُونَ بِالْمِلْحِ عِنْدَكُمْ وَ إِنَّ الْخَلَّ لَيَشُدُّ الْعَقْلَ»[3]
ما روایاتی داریم که ائمه اطهار (ع) می‌فرمایند: گاهی با نمک و گاهی با سرکه ختم می‌کنیم. اما آغاز کردن با نمک چیزی مسلم بوده است.
بر اساس این روایت، اهل بیت (ع) گاهی غذا را با سرکه و گاه با نمک شروع می‌کردند.
2) خورشتی نیکو برای پیشگیری از فقر
سرکه سیب در اسلام به عنوان بهترین خورشت معرفی شده است.
در روایتی نبوی آمده است:
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ نِعْمَ الْإِدَامُ الْخَلُّ لَا يُقْفِرُ بَيْتٌ فِيهِ خَلٌّ»[4]
حضرت پیامبر (ص) فرمودند: چه خوب خورشتی است سرکه، خانه‌ای که سرکه در آن باشد، فقیر نگردد.
مداومت بر خواندن سوره واقعه در شب نیز از فقر پیشگیری می‌کند.
خانه‌ای که سرکه در آن باشد به این معناست که در آن خانه سرکه مصرف شود، چرا که مایه برکت است.
در روایتی آمده است سرکه سیب در اسلام :
«دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَلَى أُمِّ سَلَمَةَ فَقَرَّبَتْ إِلَيْهِ كِسَراً فَقَالَ هَلْ عِنْدَكِ إِدَامٌ قَالَتْ لَا يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا عِنْدِي إِلَّا خَلٌّ فَقَالَ نِعْمَ الْإِدَامُ الْخَلُّ مَا أَقْفَرَ بَيْتٌ فِيهِ الْخَلُ»[5]
رسول خدا (ص) بر ام سلمه وارد شد، وی تکه نانی پیش روی حضرت نهاد. حضرت فرمودند: خورشتی نزد تو نیست؟ گفت: نه ای رسول خدا! چیزی جز سرکه ندارم. حضرت فرمودند: سرکه خوب خورشتی است، خانه‌ای که در آن سرکه باشد، فقیر نشود.
امام صادق (ع) فرمودند:
«ائْتَدِمُوا بِالْخَلِّ فَنِعْمَ الْإِدَامُ الْخَلُ»[6]
سرکه را خورشت خود قرار دهید یا سرکه را در خورشت خود قرار دهید.
در برخی روایات نیز ترکیب سرکه و روغن زیتون به عنوان بهترین خورشت معرفی شده است:
«كَانَ أَحَبُّ اَلْأَصْبَاغِ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ اَلْخَلَّ وَ اَلزَّيْتَ طَعَامَ اَلْأَنْبِيَاءِ»[7]
غذای مورد علاقه حضرت زهرا (س) نیز سرکه و روغن زیتون بود.
در روایتی در رابطه با ترکیب روغن زیتون و سرکه سیب در اسلام آمده است:
«سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ عَنِ الطَّعَامِ فَقَالَ عَلَيْكَ بِالْخَلِّ وَ الزَّيْتِ فَإِنَّهُ مَرِي‌ءٌ وَ إِنَّ عَلِيّاً عَلَيْهِ السَّلاَمُ كَانَ يُكْثِرُ أَكْلَهُ وَ إِنِّي أُكْثِرُ أَكْلَهُ لِأَنَّهُ مَرِي‌ءٌ»[8]
از امام صادق (ع) در مورد طعام پرسیدم. حضرت فرمودند: بر تو باد به سرکه و روغن زیتون، زیرا بدن کاملا از آن نفع می‌برد و حضرت علی (ع) زیاد از این غذا می‌خوردند و من نیز از این غذا زیاد می‌خورم زیرا بدن کاملا از آن استفاده می‌کند.
ترکیب سرکه و روغن زیتون، معده را تقویت می‌کند تا بتواند تمامی خواص غذا را استخراج کند. افراد می‌توانند این ترکیب را در سالاد بریزند.
گاهی امام صادق (ع) گوشت را داخل روغن زیتون و سرکه قرار می‌دادند و می‌خوردند.
«فَجَعَلَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ يَنْتِفُ مِنَ اللَّحْمِ وَ يَغْمِسُهُ فِي الْخَلِّ وَ الزَّيْتِ وَ يَأْكُلُهُ»[9]
سوال: آیا امام صادق (ع) گوشت خام را در سرکه و روغن زیتون قرار می‌دادند؟
3) از بین برنده انگل و کرم‌های بدن
سرکه انگل، کرم، میکروب و هر موجود آزار رسان به بدن را از بین می‌برد. در روایتی آمده است:
«ذُكِرَ عِنْدَهُ خَلُّ الْخَمْرِ فَقَالَ يَقْتُلُ دَوَابَّ الْبَطْنِ وَ يَشُدُّ الْفَمَ»[10]
نزد امام صادق (ع) از سرکه شرابی سخن به میان آمد. حضرت فرمودند: جنبده‌های شکم (معده و روده) را می‌کشد و دهان را محکم می‌کند.
گاهی این جنبندگان به مغز می‌روند. در این صورت شانه‌ای که از عاج فیل درست شده باشد، انگل مغز را از بین می‌برد.
گونه‌ای از «دَوَابَّ الْبَطْنِ» کرم دندان هستند که باعث خرابی دندان‌ها می‌شوند. خوردن سرکه قبل و بعد از غذا و همچنین همراه با غذا، کرم‌های دندان را از بین می‌برد و نمی‌گذارد دندان از بین برود. در نتیجه دهان محکم می‌شود و به این معناست که دندان‌ها محکم می‌شوند.
4) شکاندن شدّت و حدّت صفرا و سودا
در روایتی در رابطه با سرکه سیب در اسلام آمده است:
«قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ نِعْمَ الْإِدَامُ الْخَلُّ يَكْسِرُ الْمِرَارَ وَ يُحْيِي الْقَلْبَ»[11]
حضرت امیر المؤمنین (ع) فرمودند: چه خوب خورشتی است سرکه، مره را می‌شکاند و قلب را تقویت می‌کند.
سرکه شدّت و حدّت مره صفرا و سودا را می‌شکاند و برای آن‌ها مفید است. البته برای غلبه سودا (که سرد است) بایستی سرکه در کنار روغن زیتون قرار گیرد تا از خشکی سودایی جلوگیری کند.
سرکه گرفتگی عروق را برطرف می‌کند و چربی‌هایی که جداره رگ‌ها را گرفته و در آن‌ها رسوب کرده و موجب انسداد عروق شده را از بین می‌برد، رگ‌ها را شست و شو می‌دهد و در نتیجه قلب را قوی می‌کند.
در روایتی راجع به سفره‌ای که نمک و سرکه سیب در اسلام بر آن باشد، آمده است:
«إِنَّ اللَّهَ وَ مَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى خِوَانٍ عَلَيْهِ خَلٌّ وَ مِلْحٌ»[12]
خداوند و ملائکه‌اش دائما بر سفره‌ای که روی آن سرکه و نمک باشد، درود می‌فرستند.
امام رضا (ع) غذای خود را با سرکه شروع می‌کردند، روایت آن به این صورت وارد شده است:
«إِنَّ رَجُلًا كَانَ عِنْدَ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِخُرَاسَانَ فَقُدِّمَتْ إِلَيْهِ مَائِدَةٌ عَلَيْهَا خَلٌّ وَ مِلْحٌ فَافْتَتَحَ بِالْخَلِّ فَقَالَ الرَّجُلُ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّكُمْ أَمَرْتُمُونَا أَنْ نَفْتَتِحَ بِالْمِلْحِ فَقَالَ هَذَا مِثْلُ هَذَا يَعْنِي الْخَلَّ يَشُدُّ الذِّهْنَ وَ يَزِيدُ فِي الْعَقْلِ»[13]
مردی در خراسان نزد امام رضا (ع) بود، پس سفره‌ای برایش آورده شد که سرکه و نمک بر سر آن بود. حضرت با سرکه آغاز کردند. آن مرد گفت: فدایت شوم! شما به ما امر کردید غذا را با نمک شروع کنیم! حضرت فرمودند: سرکه مانند نمک است، ذهن را تقویت و عقل را زیاد می‌کند.
